Little is known about how ambiguity attitudes change when consequences are flipped from gains to losses, particularly in the context of natural sources. Focusing on two such sources of uncertainty - the voter participation rates in the 2019 European elections in France and the UK - we report econometric estimations that jointly capture parametric specifications of attitudes and beliefs in the gain and loss domains. For checking purposes, we also compute indexes of ambiguity attitudes proposed by Baillon et al. (2018). (...) According to our data, attitudes in the loss domain can be inferred from those in the gain domain. Our findings show no significant differences in attitudes between the two natural sources. Furthermore, we observe no differences in beliefs for both sources, regardless of the outcome sign. Our method, which focuses on matching probabilities, offers an efficient approach for investigating ambiguity attitudes and beliefs for natural sources of uncertainty across gains and losses, particularly beneficial in field studies where data collection capabilities may be limited. (shrink)

Erken dönem Mu’tezile kelâmcılarından biri olan Ebû Ca’fer Muhammed b. Abdullah el-İskâfî, kelâm ilmi ile ilgili sahip olduğu bilgi birikimini kullanarak İslam inanç ilkelerini daha çok akli ilkelerle savunmuştur. Mu’tezilenin genel metoduna uygun olarak tevhid, zat sıfat ilişkisi, halku’l-Kur’an, adalet, hüsün ve kubuh gibi konuları teşbihten uzak tenzihi önceleyen bir bakış açısıyla açıklamaya çalışmıştır. Allah’ın varlığını akli olarak ispat etmek amacıyla âlemin bütün unsurlarıyla hâdis olduğunu savunmuştur. Ayrıca yaşadığı dönemde sosyal bir problem olan imâmet konusu ile ilgili daha faziletli imâm (...) varken faziletli olanın imâm olmasını meşru görerek Şia ile diğer Müslümanlar arasındaki bu sorunu çözmeye çalışmıştır. Makalede müellifin ilahiyat ve âlem ile ilgili görüşleri daha çok klasik kelâm kaynaklarından, imâmet ile ilgili düşünceleri ise müellifin eserlerinden faydalanılarak tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamız, İslam düşüncesinin teşekkül döneminde İslam inancını savunan kelâmcıların görüşlerini dönemin şartları gözetilerek tarafsız bir şekilde ortaya koymayı hedeflemektedir. Bilindiği gibi İslam kelâmının oluşumuna katkı sunan ilk dönem kelâmcılarının yazdığı eserlerin büyük bir kısmı günümüze ulaşmamıştır. İslam kelâmının hangi şartlarda oluştuğu ve şekillendiğinin doğru bir şekilde öğrenilmesi açısından erken dönem kelâmcılarının görüşlerinin bilinmesi önem arz etmektedir. (shrink)

İslâm felsefesinde en önde gelen âlimlerden biri olan İbn Sînâ ruh üzerine çok sayıda eser te’lif etmiştir. Bu eserlerden biri de Arap edebiyatı açısından da önemli bir yere sahip olan el-Ḳaṣîdetu’l-‘Ayniyyetu’r-Rûḥiyye fî’l-Nefs adlı kasidesidir. İbn Sînâ kasidesine ruhu, yüksek bir konumdan insan bedenine inen bir güvercine benzeterek başlamaktadır. Kasidenin devamında ruhun insan bedeninde yaşadığı tecrübeleri anlattıktan sonra ruhun bedenden ayrılmasına değinmektedir. Kasidenin sonunda nefs-i nâṭıḳanın insan bedenine indirilmesindeki hikmetin ne olduğunu sorgulamaktadır. Eser üzerine çok sayıda şerh, tercüme ve tahmîs yapılması (...) eserin ilim dünyasındaki önemine işaret etmektedir. Çalışmada kasidenin Türkçeye ilk tercümesi de olan tasavvuf üzerine önemli eserler te’lif etmiş Ali Dede el-Bosnevî’nin tercümesi ele alınmaktadır. Çalışmada ilk olarak el-Ḳaṣîdetu’r-Rûḥiyye’nin içeriği ve üzerine yapılan çalışmalara değinilmiştir. Ardından Ali Dede el-Bosnevî’nin hayatı ile eserleri, Tercüme-i Ḳaṣîde-i Rûḥiyye’nin nüshalarının tavsifi ve metin tesisinde takip edilen metot hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra el-Bosnevî’ye ait tercümenin temin edilen dört nüshası karşılaştırılarak transkripsiyonlu metni tesis edilmiş ve Arapça beyitler ile beraber verilmiştir. Ayrıca el-Bosnevî’nin tercümesi altına kasidenin günümüz Türkçesine yapılan tercümesi de eklenmiştir. Çalışmanın sonunda el-Bosnevî’nin tercümesi değerlendirilmiştir. (shrink)

Bu makale Fahreddin el-Râzî’nin metafizik yakîn anlayışını te’vîl teorisi açısından incelerken, onun metafizik yakîne ulaşma hususundaki optimistik tutumunu da ortaya çıkarmaktadır. Kuşkucuların lideri (şeyhü’l-müşekkikîn) olarak da bilinen Râzî’nin, kendisinden önceki felsefe ve kelam geleneklerini etraflıca kritik ederken yeni ve özgün bir anlayış ortaya koyup koymadığı tartışılmış, eleştirel düşüncesi kendisinden sonraki düşünürlerce tenkit edilmiş ve bu vesile ile Râzî hakkında çeşitli okuma biçimleri ortaya çıkmıştır. Bu okuma biçimleri arasında Râzî’yi, aklın kelamî bilgide yakîne ulaşamayacağı şeklinde bir metafizik bilinmezci olarak değerlendirenler de (...) olmuştur. Bu çalışma, Râzî’nin metafizik yakîn anlayışını te’vîl teorisi ile birlikte serimlemeye çalışmaktadır. Makalenin ilk ana bölümü metafizik yakîn ve te’vîl ilişkisi ekseninde -başka bir deyişle kelâmî bilgide akıl-nakil tartışmaları açısından- Râzî öncesi düşünceye dair -ipuçları niteliğinde- tarihsel bağlam vermektedir. İkinci ana kısım ise Râzî’nin metafizik bilgide akıl anlayışındaki ilkelerini istivâ’ kavramının te’vîli üzerinden belirginleştirmektedir. Bu makale, Râzî’nin te’vîl anlayışını bütünüyle ortaya koymayı amaçlamamaktadır. Ancak, te’vîl teorisinin temel bileşenlerinden birisi olan akliyyâtın nasıl metafizik yakîniyyâta dönüştüğünü analiz etmektedir. Muʻtezile, akliyyât üzerinden dönüştürdüğü metafizik yakîniyyâti, dini anlama ve yorumlamada kıstas haline getirmiştir. Öte yandan metafizik yakîniyyât anlayışlarındaki iddiaları, farklı din yorumlarına karşı müsamahasız bir tavra dönüşmüş, siyasi erkle birlikte baskıcı hale gelmiş ve Muʻtezile dışı kelam düşüncelerini akılcılık -daha radikal bir ifade ile rasyonelizm- karşısında eleştirel-tepkisel olmaya sevk etmiştir. Doğal bir sonuç olarak diğer doktrinlerin rasyonel gelişimi Muʻtezilî etki yüzünden yavaşlamıştır. Makalenin birinci kısmı, Râzî öncesi Eşʻarî düşünceyi, metafizik yakîniyyât ve nass yorumu açısından değerlendirirken, yorum ve akliyyât ilişkisine dair anlayışlarındaki dakikleşmeyi Muʻtezile’nin tarihsel varlığına ters orantılı olarak ele almaktadır. Ancak Râzî’ye kadar kararsız bir şekilde gerçekleşen dakikleşme süreci, Râzî ile birlikte nihayi formuna ulaşmaktadır. Râzî’nin te’vîl teorisinin temel prensiplerinden ilki, aklın nakle esas (el-ʿakl aṣlu’l-nakl) teşkil etmesidir. Akıl, naklin yalnız ispatı ve anlaşılması bakımından değil, aynı zamanda yorumlanması (te’vîl) açısından da temel belirleyici bir unsura dönüşmektedir. Bu makale, Râzî’nin ilmi hayatının sonlarına doğru, metafizik yakîniyyâta ulaşma noktasında pesimizme düşerek, metafizik bilinmezciliğe doğru yöneldiği şeklindeki anlama biçimlerine karşı, en son eserleri arasında olan ve tamamlanmamış Tefsîr’i üzerinden cevaplar aramaktadır. Râzî, değişik zamanlarda ele aldığı eserlerinde, “naklin zanniliği” hususundaki ısrarlı duruşunu vurgulamaktadır. Bu makale Râzî’nin naklin zanniliği noktasındaki ısrarlı duruşunun, “aklın asıllığı” ilkesindeki kararlılığı ile zorunlu bir paralellik gösterdiğininin altını çizerken, metafizik yakîniyyât açısından da hala optimistik olduğunu savunmaktadır. (shrink)

La idea del sentido del mundo antes de todo filosofar, de Husserl, implica dar un paso atrás de la reflexión del Ego filosofante, ir al ámbito pre- reflexivo (no- eidético); sin embargo, aunque Husserl sí da un paso atrás revisando profundamente los procesos de las síntesis pasivas en los que el Ego no está posicionado, a nivel del registro de la fantasía y de la percepción —por lo que podría haber realizado una descentralización del Ego trascendental—, regresa al Ego filosofante (...) buscando expresar, en el modo de la evidencia eidética de la conciencia, el sentido pre- reflexivo ganado en los procesos de correlación intencional operante de las síntesis pasivas. La tesis de este ensayo es que, de las dos vías epistemológicas presentes en la filosofía de Husserl, la vía epistémica del Ego trascendental (el “camino cartesiano”, como él le llama), se impone por sobre la vía del Husserl de las vivencias (el “camino del mundo-de-la-vida”, como lo definirá en Crisis), en lo que respecta a su idea del sentido del mundo antes de todo filosofar, a pesar de sus implicaciones pre- reflexivas. (shrink)

Şâfiî müctehidlerin muteber şahsiyetlerinden biri olan Râfiî el-Kazvînî, ilk olarak babası Muhammed b. Abdilkerîm el-Kazvînî (ö. 580/1184) ve annesinin dayısı Ebü’l-Hayr Ahmed et-Tâlkânî’nin (ö. 589/1193) rahle-i tedrisinde bulunduktan sonra alanında uzman birçok kişiden tefsir, hadis ve fıkıh sahasına ilişkin seviyeli bir eğitim almıştır. Yaşadığı asrın ileri gelen ulemasından İslâmî ilimleri okuyarak fıkıh ilminde ihtisas sahibi olan Râfiî, Kazvîn’de ders halkaları oluşturarak tedris faaliyetinde bulunmuş; dönemin halifeleri tarafından Şam ve Mısır baş kadılık görevine atanan Ahmed b. Halîl el-Mühellebî (ö. 638/1240), Zekiyyüddin (...) el-Münzirî (656/1258) ve İbn Sükkerî (ö.713/1313) gibi önemli simalar yetiştirmiştir. Zekâsı, aklı ve özellikle haiz olduğu fıkhî meseleleri ayırt etme yetisiyle Râfiî, doktrin içerisinde yer alan dağınık görüşleri toplayarak ilgili görüşlerden hangisinin daha kuvvetli olabileceğine dair tespitlerde bulunup mezhebi tahrîr/tenkîh etmiş, bir bakıma mezhebin görüşlerini ilmî elekten geçirip ayıklamıştır. Mezhep içerisindeki görüşleri inceleyerek farklı tarikleri birleştirme ve dağınık bilgileri ayıklayıp mezhep birikimini veciz ifadelerle yansıtma faaliyetinden dolayı ulemanın dikkatini üzerine çeken Râfiî, mezhepte iki otoriteden biri anlamına gelen Şeyhân’dan biri olma -diğeri ise Nevevî (ö. 676/1277)- unvanına layık görülmüştür. Bu yüzden onun hayatına ve ilmî kişiliğine Şâfiî terâcim eserlerinde oldukça yer verilmiştir. Bu çalışmada, sonraki dönemlerde mezhep görüşünü temsilde belirleyici olan Râfiî’nin ilmî kişiliği yanında mezhebi tahrîr/tenkîh etmesindeki rolüne yer verilecektir. (shrink)

Doğuş evresini Muhammed Huseyn Heykel’in kırsal yaşam temalı Zeyneb adındaki romanıyla tamamlayan Arap romanı, tarih temalı Necib Mahfûz’un romanlarıyla önemli bir merhale katetmiştir. Birçok farklı temayla kaleme alındığı görülen Arap romanının önemli bir temayı eksik bıraktığı görülmüştür. Eksik bırakılan söz konusu tema ise çöl izleği olmuştur. Bu eksiği çok iyi fark eden İbrahim el-Kûnî ise kollarını sıvayıp bu manada onlarca roman kaleme almıştır. Çöl temalı birçok romanında çölün zannedildiği gibi ıssız, çorak ve izole edilmiş verimsiz bir coğrafya olmadığını aksine çölün (...) temiz havasıyla, vefalı insanıyla ve sakin ortamıyla müthiş bir coğrafya olduğunu anlatmıştır. Okurları çöl temalı romanlarla tanıştıran Kûnî, söz konusu romanlarında insanın çöl ve doğa ile ilişkisinde hayatın anlamına ve varlığın özüne inmeye çalışmıştır. Çöl temalı yazdığı onlarca romanı sebebiyle çöl romancısı olarak isimlendirilen Kûnî, on iki yaşında Arapçayı öğrenmesine rağmen Arapça yazdığı romanlarında müthiş mitolojik ve felsefi bir dil kullanmıştır. Söz konusu dili hikâye, edebiyat araştırmaları, eleştiri, dil, tarih ve siyaset ile ilgili eserlerinde de kullanan Kûnî, bu anlamda önemli bir kültürel mirası geride bırakmıştır. (shrink)

İslâmî ilimlerin muhtelif dallarında birçok kıymetli eser vermiş olan İbn Kesir’in (ö. 774/1373) el-Bidâye ve’n-nihâye isimli eserinin siyer bölümü Hz. Peygamber’in (sav) hayatı, şemâili ve mucizelerini geniş bir şekilde ele almaktadır. İbn Kesir bu eserinde hadis ve siyer rivayetlerini titiz bir tenkid sürecinden geçirmiş ve muhtevayla ilgili dikkatini çeken sorunları dile getirmiştir. Bu kapsamda onun Kur’ân-ı Kerîm’e, sahih hadislere ve sünnete, icmâa, akla, dinin temel öğretilerine ve sağlam târihî bilgilere muhalefet, nübüvvet/sahâbe kelamına benzememe, kalabalık bir grubun şahit olduğu bir olayın (...) bir kişi tarafından aktarılması, naklini gerektiren birçok sebep bulunan bir olayın bir kişi tarafından aktarılması, metin içi tutarsızlık, lafız rekâketi, mana nekâreti, sezgisel tenkit ve israiliyât içerme gibi birçok muhteva tenkidi kıstasına başvurduğu görülmektedir. Ayrıca, İbn Kesir’in “garib”, “garib cidden”, “garâbet” gibi tabirleri zaman zaman teferrüde işaret etmek amacından ziyade açıkça muhteva tenkidi bağlamında kullandığı belirlenmiştir. Makalede İbn Kesir’in söz konusu eserinin Siyer kısmında başvurduğu muhteva tenkidi kıstaslarının sistematik ve kapsamlı bir tahlili ve garâbet tabirini muhteva tenkidi bağlamında kullanımının incelenmesi hedeflenmiştir. (shrink)

Haydar el-Herevî Horasan’dan Osmanlı topraklarına gelen önemli âlimlerdendir. Teftâzânî’nin şeçkin bir talebesi olan bu âlim I. Mehmed’ten büyük saygı görerek onun tarafından himaye edilmiştir. Herevî, Zemahşerî’nin el-Keşşâf’ı üzerine yazdığı şerhi büyük övgü ifadeleriyle I. Mehmed’e ithaf etmiş, ithafın yer aldığı mukaddimede hayat hikayesiyle ilgili önemli ayrıntılar vermiştir. Osmanlı topraklarında geçirdiği uzun yıllar sonra Timur’un oğlu Şahruh ile irtibat kuran Herevî, el-Keşşâf şerhi mukaddimesini tekrardan kaleme alarak aynı eseri bu sefer Şahruh’a ithaf etmiştir. Herevî’nin bu yeni patronaj ilişkisi mukaddimenin ikinci (...) versiyonundan öğrenilmektedir. İkinci versiyonda sadece ithaf kısmı değiştirilmemiş, yeni haminin kimliğiyle irtibatlı olarak muhteva da yeni- den kurgulanmıştır. İlk versiyonda bulunmayan önemli biyografik ayrıntılar ikinci versiyonda yer almaktadır. Mukaddimenin iki versiyonu Herevî biyografisinin neredeyse yegâne kaynağıdır. Bu makalede mukaddimenin ikinci versiyonu ilk defa gün yüzüne çıkarılmış ve her iki versiyonda verilen bilgiler bir araya getirilerek Herevî’nin biyografisi inşa edilmiştir. İki versiyonda herhangi bir tarih verilmemiş, sadece bazı şehirlerdeki ikamet süreleri belirtilmiştir. Biyografi inşa edilirken anlatıda oluşan boşluklar tarihi olaylardan hareketle doldurulmuş ve tarihlendirme yapılmıştır. Bahsedilen olaylar, yapılan nitelemeler ve verilen ikamet süreleri itibara alınarak Herevî’nin hayatının yaklaşık kırk yıllık bölümü tam olarak tarihlendirilmiş, Serahs’tan başlayarak sırasıyla Şîraz, Tebriz, Şirvan, Bursa, Edirne ve tekrar Horasan’a uzanan yıllara dair bütünlüklü bir tablo ortaya konulmuştur. Bu hayat hikayesi ulema-sultan ilişkileri, siyasî gelişmelerin ilim hayatına yansımaları ve hayatını ilim yolculuklarında geçiren bir âlimin zihin dünyası hakkında eşsiz bilgiler sunmaktadır. (shrink)

Medine, Hz. Peygamber’in hicret ederek hayatının son yıllarını geçirdiği şehir olarak Müslümanlar için büyük bir öneme sahiptir. Şehrin her köşesi, Allah Resulünün hatıralarıyla doludur. Bu nedenle Medine hakkında yazılan eserler hem İslâm tarihi hem de Hz. Peygamber’in hayatı hakkında daha derinlemesine bilgi edinmek isteyenler için vazgeçilmez kaynaklardır. Muhammed Abdülvehhâb el-Abbâsî tarafından kaleme alınan el-Mu‘cemü’ş-şâmil li’l-Medîneti’l-Münevvere adlı eser, Medine hakkında yazılmış en kapsamlı çalışmalardan biri olarak kabul edilebilir. Bu eser, sadece şehrin coğrafi ve tarihi özelliklerini değil, aynı zamanda Hz. Peygamber'in Medine'deki (...) hayatı, ashabı ve şehrin sosyal yapısı gibi birçok konuyu da detaylı bir şekilde ele almaktadır. Eserdeki haritalar, çizimler ve tablolar sayesinde okuyucular Medine'yi daha iyi anlayabilir ve zihinlerinde canlandırabilirler. Bu eser, hem İslâm tarihçileri hem de Medine ile ilgilenen herkes için önemli bir kaynak niteliğindedir. Eserdeki bilgiler sayesinde Medine'nin sadece dini bir merkez değil aynı zamanda zengin bir kültürel ve tarihi mirasa sahip olduğunu daha iyi anlıyoruz. (shrink)

El presente texto expone, en primer lugar, la tautología simbólica que habita la fenomenología del lenguaje en Husserl, en la medida en que, a pesar del reconocimiento de una dotación de sentido ontológico preexistente a la cual el sentido de la expresión debe adaptarse, en realidad la expresión cumple la función de reflejar dicho sentido noemático en una imagen (Abbild) tal y como es, a fin de poder ser figurado (Einbildung) en tanto concepto. Dicha reduplicación especular (Wiederspiegelung), a partir de (...) la cual lo antepredicativo sería reflejo fiel de lo predicativo, se corresponde con un «nominalismo fenomenológico», en tanto implica una pérdida de la densidad propiamente fenomenológica del lenguaje. En segundo lugar, sostiene que la poiética, es decir, la creación artística, es aquello que devela la dimensión de fenomenalidad del lenguaje mismo, en la medida en que hace uso de la «imaginación» (Einbildungskraft) en el sentido de una Einbildung haciéndose, la cual implica tanto una distorsión inherente a su efectuación, como una figuración que opera sin concepto, con lo cual en ella se fenomenalizan Wesen más primitivos o más salvajes que los propios a los eide lógicamente instituidos por el lenguaje. (shrink)

Muhyiddîn el-Kâfiyecî (öl. 879/1474), on beşinci yüzyıl Saruhanoğulları, Osmanlı ve Memlüklü alimlerindendir. Yüzden çok eser yazmıştır. Makale Kâfiyeci’nin hayatı ve eserlerini araştırır. Yazdığı eserler, onun, Arap dili, Arap grameri, belagat, tarih metodolojisi, hadis ve usulü, tefsir ve usulü, fıkıh ve usulü, kelâm, tasavvuf, dil felsefesi, semantik, metafizik meseleler, geometri, optik ve astronomi gibi konularda uzmanlaştığını göstermektedir. Kâfiyeci en önemli eserlerini Arap dili ve mantık sahalarında yazmıştır. Eserleri içerisinde yaptığı linguistik çözümlemeler, onun yetkin bir dil alimi olduğunu göstermektedir. Kâfiyeci eserlerini yazarken (...) linguistik, mantıki, ilmi ve felsefi bir yöntem kullanmıştır. Araştırmada, Kâfiyeci’nin, hayatı boyunca en az yüz on iki eser yazdığı tespit edilmiştir. Bu eserlerden, doksan altısının adı belirlenmiştir. Kâfiyeci’nin eserleri konularına göre şöylece tasnif edilebilir: Arap Dili ve Dil Felsefesi: Şerḥu’1-i‘râb ‘an Ḳavâ‘idi’l-i‘râb, el-Unmûzec fî baḥsi’l-isti‘âre, Şerḥu’l-isti‘âre, Risâle fî Kâne Zeydun Ḳâimen, Risâle fî Zeydun Ḳâimun, Risâle fi’l-mebâḥisi’l-mute‘alliḳa bi Emmâ, Nuzhetu’l-mu‘rib fi’l-Meşrıḳ ve’l-Maġrib, Nuzhetu’l-aṣhâb fî mes’eleti’l-kuhl, Remzu’l-esrâr, en-Niseb li ehli’l-edeb, el-İşrâḳ fî meratibi’ṭ-ṭıbâk, Ḥâşiye ‘ale’l-Muṭavvel, Risâle fî “men” eş-şartiyye. Mantık: et-Terġîb fî keşfi rumûzi’t-Tehẕîb. Tarih Metodolojisi: el-Muḫtaṣaru’l-mufîd fî ‘ilmi’t-târîḫ, en-Naṣru’l-ḳâhir ve’l-fetḥu’ẓ-ẓâhir. Akâid ve Kelâm: Envâru’ṣ-Ṣa ‘âde, Şerḥu’l-‘Aḳâidi’l-‘Aḍuḍiyye, Hâşiye ‘alâ Şerḥi’l-‘Aḳâidi’l-‘Aḍuḍiyye, Şerḥu’l-Mevâḳıf, Telḫîsu Şerḥi’l-Mevâḳıf, el-Hidâye li beyâni’l-ḫalḳ ve’t-tekvîn, Risâle fî beyâni’l-mu‘cizât, Nehru’l-hayât fî ma‘rifeti’ṣ-ṣıfât, ‘İlmu’l-kumûn ve’l-burûz, Risâle fî Kavlihi Teâlâ “Lâ ye’menu mekr Allâhi ille’l-kavmu’l-hâsirûn” [A‘râf, 7/99]. Kur’ân, Kırâat ve Tefsir Bilimleri: Şerḥu’l-İsti‘âẕe ve’l-Besmele, Ḥâşiye ‘ale’l-Keşşâf, Şerḥ fî muḥâkemât beyne’l-mutekellimîn ‘ale’l-Keşşâf, Ḥâşiye ‘alâ Tefsîri’l-Beyḍâvî, eẓ-Ẓafer ve’l-ḫalâṣ, et-Teysîr fî ḳavâ‘idi ‘ilmi’t-tefsîr, Risâle fî ‘ilmi’t-tefsîr ve vucûhi’l-ḳırâat, Keşfu’n-niḳâb li’l-aṣḥâb ve’l-aḥıbbe fî ‘icâzi’l-Ḳur’ân, et-Temhîd fî şerḥi’t-taḥmîd, Ḳarâru’l-vecd fi şerḥi’l-ḥamd, el-İlmâ‘ bi ifâdeti Lev li’l-imtinâ‘ fî ḳavlihi Te‘âlâ “Lev kâne fîhimâ âlihetun illallâh le fesedetâ” [Enbiyâ, 21/22], Cevâb ‘an suâl fî ḳavlihi Te‘âlâ “Ve’n-Necmi iẕâ hevâ” [Necm, 62/1], Nuzhetu’l-iḫvân fî tefsi¬ri ḳavlihi Te‘âlâ “Yâ Lûṭu İnnâ Rusülü Rabbike” [Hûd, 11/81], Neylu’l-merâm fi tefsîri ḳavlihi Te‘âlâ “Ve Mâ Rabbuke bi Ẓallâm” [Fussilet, 41/46], el-Bişâra fî ḳavlihi Te‘âlâ “Fe’tû bi sûratin min mislih” [Bakara, 2/23], Nuzhetu’l-aṣḥâb, el-Ġurratu’l-vâḍıḥa fî tefsîri’l-Fâtiḥa, Zeḫîratu’l-ḳaṣr fî tefsiri Sûrati’l-‘Aṣr. Hadis Bilimleri: Muḫtaṣar fî ‘ulûmi’l-ḥadîs, Menbe‘u’d-durer fî ‘ilmi’l-eser, Ḫulâṣatu’l-‘aḳvâl fî ḥadîsi “İnneme’l-a‘mâlu bi’n-niyyât”. Fıkıh, Usûl ve Fetva: Risale fî mesʹeleti’l-istisnâʹ, Ḥâşiye ‘ala şerḥi’l-Hidâye, Vecîzu’n-niẓâm fî ıẓhâri mevâridi’l-aḥkâm, el-Feraḥ ve’s-surûr fî beyâni’l-meẕâhîbi’l-erba‘ati fi’l-‘uṣûr, Neşâtu’ṣ-ṣudûr fî şerḥi Kitâbi’l-Feraḥ ve’s-surûr, et-Taḥrîr lima zukira fi’d-Dureri’l-manẓûm, Muhâveratu’l-fıḳhiyye, Risâle fi’stiḳbâli’l-Ḳıble, Telḫîṣu’l-Câmi‘i’l-kebîr ve’l-Mecma‘, Kitâbu’t-Teẕkira/Risâle fi’l-vaḳf, Ravḍatu’ẓ-ẓahira en-nâfi‘a fî’d-Dünya ve’l-Âḫira, Kitâbu’l-muḫtasar fî ‘ilmi’l-istibdâl, er-Remz fî ‘ilmi'l-istibdâl, el-Kâfî fî beyâni’ṣ-ṣaffi’ṭ-ṭavîli’l-mustaḳîm, Risâle fî ṭabaḳâti’l-butûn li beyâni’l-vaḳf ‘alâ evlâdi’l-evlâd, el-İḥkâm fî ma‘rifeti’l-Eymân ve’l-aḥkâm, Ferâid baḥri’l-fevâiḍ. Siyasetname, Adap ve Ahlak: Niẓâmu ḳalâidi’l-‘ıḳyân, Seyfu’l-kuḍât ‘ale’l-buġât, Seyfu’l-mulûk ve’l-ḥukkâm el-murşid lehum ilâ sebîli’1-Haḳḳ ve’1-aḥkâm, Seyfu’l-ḥaḳḳ ve’n-nuṣra ‘alâ riḳâbı ehli’l-baġy ve’l-fitne, ed-Durratu’l-‘âliyetu’l-ġâliye. Metafizik, Tasavvuf ve Felsefe: el-Kâfî eş-şâfî, Kitâbu’r-ravḥ fî ‘ilmi’r-rûḥ, Kitabu’r-raḥme fî beyânı aḥvâli ‘alemi’l-berzâḫ, en-Nuzhe fî ravḍati’r-rûḥ ve’n-nefs, Neşâtu’l-bişâra bi’l-işâra fî kıbleti’l-ervâh, Ḳıbletu’l-ervâḥ fi’t-taṣavvuf, Nuzhetu’l-ervâḥ ve ġıbṭatu’l-eşbâḥ fi’t-taṣavvuf, Menâzilu’l-ervâḥ fi’t-taṣavvuf, ‘Ikdu’l-ferâid min baḥri’l-fevâiḍ fî şerḥi Esmâillâhi’l-husnâ, el-Unsu’1-enîs fî ma‘rifeti şeʹni’n-nefsi’n-nefîs. Siyer, İrşat ve Fazâil: Zeynu’l-feraḥ bi mîlâdi’n-Nebî (s.a.v.), Muḫtasar fî ‘ilmi’l-irşâd, Risâle fi’l-maḥabbe, Ḳalâidu’l-‘ıḳyân fî baḥri faḍâili Raceb ve Şa‘bân: Fen Bilimleri: Ḥallu’l-işkâl fî mebâhisi’l-eşkâl fi’l-hendese, Şerḥu’l-caġmînî fi’l-heyʹe, er-Remz fî ‘ilmi’l-uṣturlâb. Diğer Eserleri: Remzu’l-ḫıṭâb bi raşḥi’l-‘ıyâb, Benâtu’l-efkâr fî şeʹni’l-‘i‘tibâr, Keşfu’l-vucûhi’l-ḥasene’l-mestûra bi’n-niḳâb li faḍlillâhi’l-Cevâdi’l-Vehhâb, el-Keşf ‘an şerafi Ehli’l-Beyti’l-kirâm li efḍali’r-rusuli ve’l-enâm, ‘Iḳdu’l-ferâid min taḥrîri’l-fevâid, Risâle mustaḳılle bi ‘ilmi’n-nefs ve vucûhi’l-ḳırâa, Cevâbu’l-enẓâr, Ḥusnu’l-ḫıtâm li’l-merâmi min haẕa’l-kelâm, Ḫıtâmu’l-misk. (shrink)

El presente artículo esboza a partir de la segunda hipótesis del Parménides y del "pasaje matemático" del Epinomis, la figuración de areté enel último Platón, asociada a la efectividad del tránsito ontológico desde el 'ser' hacia la génesis. No obstante, al introducir la 'necesaria realidad de la génesis' en el marco eidético, Platón se ve obligado a postular la presencia del 'no-ser' dentro dela propia economía ontológica -como se puede leer en el Sofista- y a otorgarle paradójicamente el grado de (...) mismidad absoluto. ¿Cómo se presenta este 'no-ser' en el centro de las eíde? La respuesta es sorprendente. (shrink)

Ortaçağ İslam Dünyasında yöneten ve yönetilenler arasındaki bağı âlimler sağlamaktaydı. Sultan ve emirin halka adaletle muamele etmesini, Kuran-ı Kerim ve Sünnet-i Şerife göre yaşamasını ve toplumsal hayatı düzenlemesine yardımcı olurdu. Zaman içerisinde yöneticilerde görülen kusurların ortaya konulmasına yönelik çözüm önerileri sunan âlimler, eserler kaleme almaya başlamış ve bu eserlere siyasetname ve nasihatname denilmeye başlanmıştır. Bu eserlerden bazıları gayet hacimli olup sultana arz edilmekteydiler. Bazısı ise risale şeklinde ve daha kısa yazılarak toplumun huzurunu bozan veya toplumda çok acil çözülmesi gereken unsurları (...) ihtiva etmekteydi. Selçukluların XI. Yüzyıldan itibaren İslam Dünyasına geniş bir hâkimiyet sahası oluşturmaları üzerine siyasetname telifi artmıştı. XIII. Yüzyıl hadis âlimlerinden Ziyâeddin el-Makdîsî’nin yaşadığı Eyyubiler Dönemine kadar bu eser yazım türü yaygınlık kazanmıştır. El-Makdisî, Dimaşk Eyyubî meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ’nın düşkün bir hayat sürmesi üzerine özellikle toplumda bozulmalar meydana gelmesi ve devlet yönetiminde zaafa düşülmesi gibi sebeplerle bir nasihatname yazmış ve halkın üzerindeki olumsuz etkileri azaltmayı gaye edinmiştir. Nasihatname sultanın konumuna uygun, yumuşak bir dille ve nazik bir üslupla kaleme alınmış olup eserde ayet ve sahih hadislere yer verilmiştir. (shrink)

Ḍırār b. ʿAmr ve ʿAbdullāh b. Yezīd el-Fezārī, dönemlerinin önde gelen kelâmcıları arası yer almışlardır. Onlara dair bilgilerimiz çok uzun bir süre sadece makâlât ve tarih kitaplarındaki anlatımlara dayanıyordu. Yakın tarihimizde bu eksikliği gideren gelişmeler oldu. Ḍırār’ın günümüze intikal eden ilk ve tek eseri olan Kitābu’t-Taḥrīş, 2014 yılında neşredildi. Bu eser, doğrudan kelâm alanıyla ilgili olmasa da mezheplerin dağılımı ve fikirleri hakkında bilgiler ihtiva eden en eski Muʿtezilî kaynaklar arasında yer almaktadır. Ḍırār bu kitabında farklı dinî grupların rivâyetleri birbirlerine karşı (...) nasıl kullanıp suistimal ettiklerini konu edinmiştir. Eserin özelliği sadece ihtiva ettiği rivâyetlerde değil, meseleyi ele alış ve anlatım tarzında da bulunuyor. Ḍırār bu çalışmasıyla sonraki nesilleri birçok yönden etkilemiştir. ʿAbdullāh b. Yezīd el-Fezārī, eserlerinin günümüze ulaşması bakımından daha şanslıdır. Bir proje kapsamında 2014 yılından itibaren onun tam on bir eseri yayımlanmıştır. Bunlar arasında kelâm ilmine hasredilmiş birçok neşir yer almaktadır. Böylece çağdaş İslâm araştırmacıları ʿAbdullāh’ın fikirlerini az sayıdaki makâlât referanslarından bağımsız olarak doğrudan kendi kaleminden öğrenme imkanı elde etmiş oldular. Bunun ötesinde bu çalışmalar erken dönem kelâm ilminin en eski kaynakları arasına girmiştir. Bu yayımlar arasında özellikle Kitābu’r-Rudūd dikkat çekmektedir. Sebebi ise Kitābu’t-Taḥrīş ile olan benzerliğinden dolayıdır. Neredeyse her iki kitabın tamamı birbirinin aynısıdır ve karşılıklı atıflar içermemektedirler. Bu tür bir yazım faaliyeti günümüzde tereddütsüz intihal olarak adlandırılırdı. İki mütekellim arasında kronolojik farklar olmadığından kimin kimden etkilendiğini söylemek ilk aşamada zordur. Ḍırār ve ʿAbdullāh’ın birbirlerinden haberdar oldukları anlaşılıyor: İkisi de Kûfe’de yaşamış, Abbâsî halifesi Hārūn er-Reşīd döneminde (786-809) Bağdat’a geçmişler ve orada Hişām b. el-Ḥakem’le (ö. 179/795) imâmete dair Yaḥyā b. Ḫālid el-Bermekī’nin (ö. 190/805) rehberlik ettiği aynı münazara ortamında bulunmuşlardır. Eserlerin özgünlüğü ve etkisi hasebiyle bu çağdaş hemşehrilerden kimin kime kaynaklık etmiş olabileceği sorusu merak uyandırıyor. İkisinin de hem rivâyetleri merkeze alan bir eser vermek için hem bu tür bir telifin fikir babası olmasına delalet eden gerekçeleri var. Bu makalede, öncelikle ikisinin biyografik benzerlikleri takdim edilmiş, akabinde iki eser arasında mukayeselere yer verilmiştir. Kıyaslama, eserlerin hayat öyküleriyle uyumlulukları ve eserlerin tertip ve düzeni üzerinden yapılmıştır. Yöntem olarak aralarındaki paralelliklerden çok farklılıklara odaklanılmıştır. Son olarak ikisinin dayandığı ortak bir kaynağın varlığı sorgulanmıştır. Bu emârelerden hareketle kimin kime öncülük etmiş olabileceğine açıklık getirilmek amaçlanmıştır. (shrink)

İslamî ilimlerin eğitim-öğretiminde şiir kullanımının Türk İslam Edebiyatında bir geleneği temsil ettiği söylenebilir. Nitekim ta‘lîm için siyer, hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf vb. İslamî ilimlerin konularına dair mensûr olduğu gibi manzûm eserler de telif edilmiştir. Bu durum ise Türk Edebiyatında el-esmâü’l-hüsnâ, siyer, kırk hadîs, akâidnâme gibi bazı manzûm türlerin doğmasını sağlamıştır. Bilinebilen eser sayısı itibariyle Türkçe manzûm tecvîdler de bu türler arasına girmeye aday niteliktedir. Bu bağlamda çalışma; Türkçe manzûm tecvîd müelliflerinden biri olan Şeyhî’nin hayatını ve “Nazmu’l-Ehem fî İlmi’t-Tecvîdi’l-Elzem” adlı eserini (...) konu edinmektedir. Eser; Türkçe manzûm tecvîd yazma geleneğini devam ettirmesi ve türünün başarılı örneklerinden biri olması hasebiyle ayrı bir öneme sahiptir. Çalışma, Nazmu’l-Ehemm ’in tenkitli metin neşrinin yanı sıra eğitim-öğretim faaliyetlerinde yararlanıldığı düşünülen Türkçe manzûm tecvîdlerin işlevini yazar-eser özelinde gün yüzüne çıkarmayı hedeflemektedir. (shrink)

Bu makalede, râ harfinin tefhîm/kalın ve terkîk/ince okunmasına dair hususlar son dönem Osmanlı kurrâlarından Bursalı Süleyman Vehbi’nin (öl. 1334/1916) Risâle-i Râiyye adlı eseri ekseninde ele alınmıştır. Kur’ân harflerinin seslendiriliş biçimini ifade eden fonetik farklılıklar kıraat ilminin amelî/pratik boyutunu oluşturan en önemli unsurdur. Bu minvalde Kur’ân alfabesindeki harfler genel olarak, birbirinin zıddı olan tefhîm-terkîk sıfatlarından biriyle seslendirilmektedir. Bununla birlikte lâm ve râ harfleri bazen kalın bazen de ince okunmaktadır. Lâm harfinde aslolanın terkîkle telaffuz edilmesi olup bazı durumlarda tağlîzle/tefhîmle okunduğu hususunda ittifak (...) edilmiştir. Fakat âlimler râ harfinin tefhîm veya terkîki konusunda ihtilaf etmişlerdir. Bazıları, aslı itibariyle râ harfinde tefhîm-terkîk özelliği bulunmayıp birtakım şartlar muvacehesinde bunlardan birisiyle okunduğunu söylerken; cumhur ise râ’da aslolan tefhîm olup bazı şartlar çerçevesinde terkîkle okunduğunu ileri sürmüştür. Husûsen Verş (öl. 197/812) rivâyeti ve Ezrak (öl. 240/854) tarikine göre râ harfinin tefhîm-terkîkle okunması gereken yerlerin tespiti kıraat tedrisatında zaptı en zor olan hususlardan addedilmiştir. Hâl böyle iken günümüze değin râ harfine dair kurrâ arasındaki ihtilafların tam anlamıyla açıklanıp vuzuha kavuşturulduğu -Süleyman Vehbi’nin risâlesi dışında- Türkçe bir eser kaleme alınmamıştır. Türkçe eserlerde râ’nın okunuşuna dair hususlar genelde Hafs (öl. 180/796) rivâyeti özelinde işlenmiş, Verş ve Ezrak’ın, râ harfini okuyuş keyfiyetlerine yönelik bilgilere yeterli ölçüde yer verilmemiştir. Bu bağlamda mezkûr boşluğun doldurulması, çalışmanın amaçlarından biridir. Makalenin Risâle-i Râiyye çerçevesinde ele alınmasının sebebi müellifin, Osmanlı’daki kıraat tedrisinde temel kaynak olarak kullanılan en-Neşr, İthâf, Zübdetü’l-irfân, Umdetü’l-hullân, el-Îtilâf, Bedâi‘u’l-burhân ve Mürşidü’t-talebe gibi eserlerin hemen hepsine müracaat edip konuyu sistematik bir şekilde ele alması ve yeri geldikçe mezkûr eserlerdeki hata ve eksikliklere değinmesidir. Makalede öncelikle müellifin hayatına yer verilmiş, ardından risâlede işlenen konular tavzih edilmiştir. Bu yapılırken müellifin verdiği bilgilerin aslî kaynaklardaki yeri ve râ’nın tefhîm-terkîk ile okunmasının illeti/sebebi tespit edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca müellifin eser içerisinde hata ve eksikliklerine değindiği kaynakların ilgili yerleri tespit edilip hangi ibare ve ifadelerle tashih edilmesi gerektiğine işaret edilerek araştırmacılara kolaylık sağlanması amaçlanmıştır. Çalışma sonunda görülmüştür ki Ezrak, esreli râlar’ın terkîkinde ve kelime başlarındaki fethalı-zammeli râlar’ın tefhîminde diğer kurrâ ile müttefiktir. Ancak kelime ortasında-sonunda bulunan mansûb-meftûh râlar’ı “kelimenin aslından olan lâzımî kesreli harften sonra gelmesi”, “lâzımî kesreyle râ’nın arasında sakin bir hurûf-i isti‘lânın -hâ/خ hariç- bulunmaması” ve “râ’nın sakin yâ harfinden sonra gelmesi” durumunda sadece terkîkle; bu şartları taşımakla birlikte râ’nın tenvinli olması durumunda terkîk ve tefhîm olmak üzere iki vecihle; bu şartlardan birinin bulunmaması durumunda ise sadece tefhîmle okumuştur. Mazmûm ve merfû râlar’ı ise mansûb râlar için zikri geçen şartları taşımaları halinde Verş sadece terkîk, Ezrak ise terkîk ve tefhîm vechiyle okumuştur. Burada şunu ifade etmek gerekir ki kütüphanelerde özellikle Osmanlı dönemine ait pek çok kıraat eseri gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir. Söz konusu eserlerin ortaya çıkarılıp incelenmesi hem süreç içerisinde kıraat ilminin nasıl bir seyir izlediğinin tespiti hem de mezkûr eserlerin verilerinden istifade edilerek yeni çalışmaların ortaya konulması açısından önem arz etmektedir. (shrink)

De acuerdo con la así llamada concepción platonista de la naturaleza de las entidades matemáticas, las afirmaciones matemáticas son análogas a las afirmaciones acerca de objetos físicos reales y sus relaciones, con la diferencia decisiva de que las entidades matemáticas no son ni físicas ni espacio temporalmente individuales, y, por tanto, no son percibidas sensorialmente. El platonismo matemático es, por lo tanto, de la misma índole que el platonismo en general, el cual postula la tesis de un mundo ideal de (...) entidades –eídē– que a la vez están separadas (chōristón) y son el fundamento cognitivo y ontológico del mundo real de cosas físicas que poseen propiedades espacio-temporales. Mientras que la no-identidad entre la concepción platonista de las entidades matemáticas y el platonismo del Platón “histórico” es frecuentemente reconocida tácita o explícitamente tanto por sus defensores como por sus críticos, su conexión conla crítica del Aristóteles “histórico” a la filosofía de Platón frecuentemente no es reconocida. Este artículo llama la atención sobre la conexión de Aristóteles con el así llamado platonismo tradicionalmente concebido y reconstruye un aspecto crucial de su crítica a la tesis originaria del chōrismós platónico que se pierde de vista a menos que se reconozca el objetivo verdadero de su crítica, la descripción platónica igualmente originaria de los números eidéticos.---“The Source of Platonism in the Philosophy of Mathematics Revisited: Aristotle’s Critique of Eidetic Numbers”. According to the so-called Platonistic conception of the nature of mathematical entities, mathematical statements are analogous to statements about real physical objects and their relations, with the one decisive difference that mathematical entities are neither physical nor individuated spatio-temporally and, thus, not perceived sensuously. Mathematical Platonism is therefore of a piece with Platonism in general, which posits the thesis of an ideal world of entities –eídē– that are both separate (chōristón) from and the cognitive and ontological foundations of the real world of physical things possessing spatio-temporal properties. While the non-identity of the Platonistic conception of mathematical entities with the Platonism of the “historical” Plato is usually either tacitly or explicitly acknowledged by its defenders and critics alike, its connection with the “historical” Aristotle’s critique of Plato’s philosophy usually goes unacknowledged. This paper both calls attention to Aristotle’s connection with the so-called Platonism traditionally conceived and reconstructs a crucial aspect of his critique of the original Platonic chōrismós thesis, an aspect that is missed unless the true target of this critique, the equally original Platonic account of eidetic numbers, is recognized. (shrink)

Çocuk evliliği, tarih boyunca farklı toplumlarda bilinen ve uygulanan sosyal bir olgu olsa da son zamanlarda, modern duyarlılıkları giderek daha fazla rahatsız eden bir hal almıştır. Son iki asır öncesine kadar, Avrupa hukuki düşüncesinde çocuklar yargı önünde farklı bir muamele görmelerine imkan veren istisnai bir statüye sahip değildi. Diğer taraftan, İslam hukukunun çocuklara, özel bir hukuki statü kazandırma konusunda bazı öncü adımlar attığını söyleyebiliriz. Nitekim, en eski İslam hukuku kitaplarının bile, insanın fiziksel ve zihinsel gelişim aşamalarına ve her bir aşamada (...) ortaya çıkan hukuki hükümlere dair son derece teknik ayrıntılarla dolu olduğunu görebiliriz. Ancak çocuk hakları konusundaki bu erken farkındalığa rağmen, çocuk evliliği olgusu hem İslam toplumlarında hem de İslam hukukunda kendini gösterebilmiştir. Çünkü, İslam çocuk hukuku, ilk ortaya çıktığı dönemin kültürel şartlarından ciddi şekilde etkilenmiştir. Üstelik bu kültürel şartlar, İslam dünyası boyunca İslam çocuk hukukunun temel zemini olma işlevini sürdüre gelmiştir. Bu çalışma, alimlerin çocuk evliliğini delillendirmek üzere yapageldikleri bazı aşırı yorumları ortaya koymaya ve konuyla ilgili âyetleri metinsel bağlamıyla daha uyumlu bir şekilde okumaya çalışmaktadır.Özet: Her bağlam için geçerli olabilecek, standart bir çocuk tanımı yapmak göründüğünden daha güçtür. Bu nedenle çocuk araştırmaları sahasında çalışan akademisyenlerin, muhtelif sosyal disiplinler tarafından yapılacak herhangi bir çocuk tarifi konusunda memnuniyetsizlik içinde olması doğaldır. Diğer yandan, İslam hukukunda baştan beri ayrıntılı bir çocuk hukuku teorisi mevcuttur. İslam hukuk düşüncesinde, insanlar doğum ile yetişkinlik arasındaki gelişim döneminde üç aşamadan geçerler: Çocukluk (küçüklük), buluğ ve rüşt. Bütün fıkıh mezhepleri, insanın doğumu ile ergenliği arasındaki dönemde küçük çocuk sayılacağı kanaatindedirler. Bu çocukların mallarının en iyi şekilde idare edilebilmesi için yasal temsilcileri bulunmak zorundadır. Fakîhler çocuğun velisinin, özellikle de baba veya baba tarafından dedenin, velâyeti altındaki küçük çocuklar üzerinde mücbir bir yetkisi olduğu (velâyet-i mücbire) konusunda geniş bir fikir birliğine sahiptirler. Buna göre veliler, velâyetleri altında bulunan çocukları uygun gördükleri kişilerle evlendirme yetkisine de sahiptirler. Fakat zaman zaman beşik kertmesi olarak da anılan bu uygulama bir ön sözleşmeden ibarettir. Yani bu sözleşme doğrudan doğruya fiziksel boyutları da olan müşterek bir evlilik hayatını meşru kılmamaktadır. Çünkü cinsel hayatın ancak buluğdan sonra gerçekleşmesi ön görülmektedir. Modernite öncesi İslam tarihi boyunca, İbn Şubrume (ö. 144/761), Ebû Bekr el-Esamm (ö. 200/816) ve Osman el-Bettî (ö. 143/760) gibi bir kaç fakih dışında küçük çocukların evlenmesine kategorik olarak karşı çıkan kimselere pek rast gelinmemektedir.Hanefi mezhebinde, herhangi bir zihinsel özrü olmaksızın buluğa eren erkek ve kız çocuklar evlilik konusunda mücbir velâyetin kapsamı dışına çıkarlar. Bu, evlilik sözleşmelerini bizzat gerçekleştirebilecekleri anlamına gelmektedir. Fakat veli, uygunsuz bulduğu evliliğe karşı dava açarak bunu yargı yoluyla geçersiz kılma yoluna gidebilir. Diğer üç Sunnî mezhep ise erkek ve kız çocuklar arasında bir ayrım yapar: Buluğa eren erkek kendi evlilik akdini yapabilme hakkını elde ederken aynı durumdaki kız çocuklar velâyet altında kalmaya devam ederler. Şâfiʿî mezhebine göre, velâyeti gerekli kılan illet (bekaret) hâlâ geçerliliğini korumaktadır. Dolayısıyla veli, kızları evlendirme konusundaki icbâri yetkisini elinde tutmaya devam etmektedir. Bu durumda kızın rızasının alınması, akdin geçerliliği için şart olmaktan ziyade sadece nezaket gereğidir. Rüşte ulaşmak veya fizyolojik olgunlaşma sürecini tamamlamak ise İslam hukukunda evlilik için şart görülmemiştir.Modern zamanlara kadar geleneksel İslam hukukunun erken evlilik lehinde gösterdiği bu yaklaşımda herhangi bir değişiklik olmamıştır. 1917 yılında çıkan Hukuk-ı Aile Kararnamesi daha önce benzeri görülmemiş bir dizi düzenleme getirmiştir: İlk olarak, evlilik yaşı erkek için on sekiz kız için ise on yedi olarak belirlenmiştir. On sekiz yaşın altındaki erkeklerin hakimden evlenme izni alması; on yedi yaşından küçük kızların ise hem veli onayı hem de hakim iznine sahip olması zorunlu hale getirilmiştir. On iki yaşın altındaki erkekler ile dokuz yaşından küçük kızların ise asla evlendirilemeyeceği kararlaştırılmıştır.Mantıkî bağlam ve sentaktik yapı elverişli olmamasına rağmen fakihler çocuk evliliğini desteklemek üzere bazı Kur’ân âyetlerine (Nisâ 4/3-6, Nisâ 4/127, Talâk 65/4) referansta bulunmuşlardır. Makale içeriğinde detaylı şekilde açıklandığı üzere zorlama yorumlamalarda bulunmuşlardır. Bu makale, söz konusu âyetlere daha tutarlı bir yorum getirmeye çalışmaktadır. Aynı şekilde, Kur’an’ın çocuk evliliğini kolaylaştırıcı bir tavır içerisinde olmadığını, çocukların evlendirilebilmesi yönündeki yaklaşımların tarihsel ve kültürel şartlara bağlı olarak yapılan bazı zorlama yorumlara dayandığını ileri sürmektedir.Hz. ʿÂişe’nin Hz. Peygamber ile oldukça erken bir yaşta evlendiğine dair nakledilen rivâyet de konuyla ilgili olarak ileri sürülen başka bir argümandır. Bu rivâyetin sahih olduğuna inanılmaktadır. Buna rağmen ilginç bir şekilde bu rivâyet çok az fakih tarafından kullanılmıştır. Bunun sebebi, fakîhlerin Hz. Peygamberin mahremiyetinden bahsetmek istememeleri olabilir. Rivâyetin hücciyeti konusuna kuşkuya kapılmış olmaları da mümkündür. Söz konusu rivâyete daha yakından bakıldığında, ifadedeki menfi üslup hemen dikkat çekmektedir. Çünkü rivâyette Hz. ʿÂişe, Hz. Peygamberle evlendiği günü anlatırken sürekli olarak fizyolojik ve psikolojik açıdan olumsuz koşullardan bahsetmektedir. Nitekim Hz. ʿÂişe birden bire oynamakta olduğu salıncaktan alınmakta ve kendisinin de bilmediği bir yere doğru götürülmektedir. Rivâyet, sadece çocuk evliliğinin cevazını ortaya koymakla yetinmemekte, sanki aynı zamanda çocukların uygunsuz koşullardaki evlilik taleplerine bile itaatkar olmaları gerektiğini salık vermektedir. İçerik yanında teknik olarak bakıldığında bu rivâyet, haber-i vâhiddir. Çünkü rivâyet, sadece Hz. ʿÂişe tarafından bilinebilecek detayları içermektedir. Tarihî açıdan bir öneme sahip olmasına rağmen dinî hükümlere kanıt olma niteliğinden yoksundur. Çünkü bu rivâyette, râvi konuyla ilgili Hz. Peygamber’e ait resmi bir açıklamayı nakletmemekte; sadece kendi zaviyesinden maruz kaldığı bir durumdan bahsetmektedir. (shrink)

Mâzerî et-Temimî (ö. 536/1141) Endülüs’ün düşmesinden önce Kuzey Afrika’da yaşamış son fakihlerdendir. Malikî fıkhının usûl-i fıkıh yapısının oluşumunda önemli dönüm noktası olarak kabul edilen Îzâhu’l-Mahsûl min Burhâni’l-usûl isimli eserin müellifidir. Hadis, fıkıh, kelam, tıp ve fetvâ alanlarında kayda değer bilgi sahibi Mâzerî’nin usûlcülüğüne dair bir çalışmanın yapılmamış olması bu çalışmayı gerekli kılmıştır. Çalışmada Mâzerî’nin usûl anlayışı usûl-i fıkıh alanında yazdığı Îzâhu’l-Mahsûl isimli eser üzerinden incelenmektedir. Îzâhu’l-Mahsûl, Mâzerî’nin Şâfiî âlim İmâmü’l-Haremeyn Cüveynî’nin (ö. 478/1085) el-Burhan fî usûli’l-fıkh isimli usûl-i fıkıh eseri üzerine (...) yapılan bir şerhtir. Şerhedilen Cüveynî’nin el-Burhân isimli eseri, Şâfiî usûl-i fıkhının temel metinlerinden birisidir. Mâzerî bu önemli eser üzerine yaptığı şerhte, hocası Cüveynî’nin konu tasnifi ve sistematiğini takip etmiş, usûl-i fıkıh yazımında mütekellimin yöntemini uygulamıştır. Hocasının eseri ile benzerlikler taşımasına rağmen söz konusu şerh, tamamlanmamış hâliyle dahi yer verdiği görüşler ve değerlendirmeler ile müstakil bir eser mahiyetindedir. Mâzerî eserde hocasına muhalefet etmekten çekinmemiş, kendi ictihad usûlünü ortaya koymuştur. Araştırmaya inceleme konusu edilen Îzâhu’l-Mahsûl isimli eser, Şâfiî usûl-i fıkhının Malikî usûl-i fıkhını yöntem ve içerik açısından etkilemesi açısından önemli bir örnektir. Bu eser ile birlikte Mâlikî usûl-i fıkıh literatürü ve metinleri Îzâhu’l-Mahsûl’den örnek alınarak oluşturulmuştur. Mâzerî sonrası Malikî usûlcülere kaynak olan bu eser, aynı zamanda Şâfiî-Malikî usûl-i fıkıh etkileşiminin izlerini barındırdığı için inceleme konusu edilmiştir. Çalışma kapsamında Îzâhu’l-Mahsûl eserinde Mâzerî’nin usûl anlayışında öne çıkan ilkeler tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylece Mâlikî usûl-i fıkhının hangi hususlar üzerine inşa edildiğinin net olarak ortaya konulması hedeflenmiştir. Mâzerî’nin usûl anlayışının içinde yetiştiği fikri ve siyasi ortamdan etkilenmemesi mümkün değildir. Bu durum göz önünde bulundurularak Mâzerî’nin hayatına, hocalarına, eserlerine ve yaşadığı dönemde Mağrib bölgesinin düşünsel ve siyasi atmosferine kısaca temas edilmeye çalışılmıştır. Yaşamına dair tüm detayların, Mâzerî’nin ilmî hayatına ve özelde usûlcülüğüne etkisi anlaşılmaya çalışılmıştır. Ayrıca Mazerî’nin usûl anlayışının öne çıkan unsurlarının tespiti, Mağrip bölgesindeki fıkhî yapının anlaşılması ve İslâm hukuk tarihi açısından bölgenin aydınlatılması açısından da önemlidir. Söz konusu saiklerle yapılan çalışma, Mâzerî’nin usûl anlayışını temel özellikleri açısından ortaya koymayı amaçlamaktadır. Böylece Mâzerî’nin Mâlikî usûl-i fıkıh anlayışına ve literatürüne yaptığı katkıya ışık tutmak amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma metotlarından doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Bu bağlamda Mâzerî’nin görüşleri, kendisinden etkilendiği hocası Cüveynî’nin görüşleri ile mukayese edilmek suretiyle metin analizi uygulanmaya çalışılmıştır. (shrink)

Bu çalışma, Rükneddin Ubeydullah b. Muhammed es-Semerkandî'nin (öl. 701/1301) "Risâle fî ḥaḳîḳati’l-‘âlemi’l-kebîr ve’s-ṣağîr/Büyük ve Küçük Âlemin Hakikati Hakkında Bir Risâle" adlı eserini tahkîk etmeyi, müellifin hayatı ve eserin içeriğini incelemeyi amaçlamaktadır. Rükneddin es-Semerkandî'nin müteahhir/geç dönem Mâtürîdî ve Hanefî âlimlerinden biri olduğu; kelâm, tasavvuf, tefsir, fıkıh usulü, hadis ve diğer alanlardaki eserleriyle İslâm medeniyeti tarihinde belirgin izler bıraktığı belirtilmelidir. Semerkandî'nin eserlerinde de görüldüğü gibi o, sûfî kelâmcılardan veya kelâmcı sûfîlerinden biridir. Üslubu, kelâm, tasavvuf ve - zaman zaman geniş anlamıyla - felsefe (...) ile karışık olan bir sentezdir. Bu da şaşırtıcı bir şey değildir. Zira Semerkandî, ilimlerin iç içe geçtiği ve kelâm ile tasavvufun felsefe boyasıyla boyandığı (Gazâlî (öl. 505/1111) ve Fahreddin er-Râzî (öl. 606/1210) sonrası) bir dönemde yaşamıştır. Elimizdeki risâlesi aracılığıyla, Rükneddin es-Semerkandî'nin kelâmcı ve mutasavvıf olmasının yanı sıra felsefeden de etkilendiğini görüyoruz. Zira insan ile büyük âlem arasındaki benzetme veya insan ve âlem arasında bir bağ kurma meselesi, kökleri eski felsefelere dayanan eski bir bakış açısıdır; daha sonra İslâm felsefesi ve İslâm düşüncesi bütünüyle bu felsefî perspektiften etkilenmiş ve insanı küçük bir âlem olarak görmüşlerdir. Rükneddin es-Semerkandî, insanı küçük bir âlem olarak veya kendi ifadesiyle büyük âlemin fihristi olarak gören Müslüman düşünürler veya âlimlerden biridir. Görünüşe göre, müellif bu konuya özel bir ilgi göstermiş ve bu nedenle bu konuda müstakil bir risâle yazmıştır. Söz konusu risâlesini, girişten sonra on iki kısa ve öz bölüm halinde kaleme almıştır. Müellif eserinde, büyük âlem ve küçük âlemin yaratılma amacına - ki bu risâlesini yazma hedefidir - değinmiştir. Ayrıca âlemlerin kısımları, dört kavram "duyu, akıl, kalp ve ruh" ve ruhun en yüce ve en erdemli olduğu, "Allah, Âdem'i kendi suretinde yarattı" hadisinin anlamı, insan ruhunun en üstün/erdemli varlık olduğu, bir mürebbî şeyhin/eğiten hocanın bilmesi gereken ilimler, eğiten hocası olmayan birinin ne yapması gerektiği gibi tasavvufî konuları ele almış; Allah'ın sıfatlarının kısımları, insan, cin ve melek gibi diğer kelamî konuları da işlemiştir. Müellif, risâlesinde konu bağlamında ayetleri ve hadisleri aktarma ve âlimlerin sözlerini nakletme yöntemini izleyerek kendi görüş veya ifadesini belirtmektedir. Müellif genellikle Cüneyd-i Bağdâdî (öl. 297/909) ve Hakîm et-Tirmizî (öl. 320/932) gibi sûfî âlimlerden alıntı yapar, bu da ilmî kaynaklarının - en azından ilgili risâlesi bağlamında - sûfî eserler ve âlimler olduğunu yansıtır. Bu çalışmanın önemi, söz konusu risâlenin ilk kez tahkîk ve incelenmesi yapılıp, risâlenin hâlâ kütüphanelerde el yazması olarak bulunmasında yatmaktadır. Araştırmamız neticesinde, Türkiye kütüphanelerinde bulunan toplam sekiz nüsha tespit edilmiştir. Şöyle ki, Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Ulucami 1674/2, vr. 17-25; Bursa İnebey Yazma Eser Kütüphanesi, Ulucami 1695/15, vr. 226-231; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa 933/16, vr. 108-111; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Esad Efendi 1695/14, vr. 84-86; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Hacı Beşir Ağa 387/6, vr. 121-131; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Laleli 168/4, vr. 87-92; Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Muğlalı Hoca Mustafa Efendi 109/6, vr. 30-33 ve Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Sütlüce Dergahı 117-4, vr. 94-99. Tarihsel olarak en eski ve müellifin ölüm tarihine en yakın olanı (Bursa/ Ulucami 1674/2) ana nüsha olarak tayin edildi; ayrıca iki nüsha ana nüshayla karşılaştırılarak/mukayese edilerek incelenmiştir. (shrink)

Ahmed b. Hanbel, vefatıyla neticelenen hastalığı esnasında oğlu Abdullah’tan, şu hadisin el-Müsned’inden çıkartılmasını istemiştir: “Allah Rasûlü ‘Ümmetimi Kureyş’ten şu grup helâk edecek’ buyurunca oradakiler ‘(bu durumda) bize neyi emredersin?’ diye sordular. O da ‘İnsanlar onlardan uzak durup ayrılsalar!’ cevabını verdi”. Ahmed b. Hanbel bu hadisin, diğer rivayetlerle çeliştiğini düşünmektedir. Oğlu Abdullah’a göre bu hadisin çeliştiği rivayetler, Hz. Peygamber’in idarecilere itaat etmeyi ve onlardan kaynaklanan yanlışlara karşı sabırlı olmayı emrettiği haberlerdir. Ahmed b. Hanbel’in tavrı ve bunun sebebi esasen açık ve net (...) gibi görünmektedir. Buna rağmen daha sonra gelen ilim adamları, onun bu tavrı ile ilgili farklı değerlendirmeler yapmışlardır. Bu değerlendirmelerden birine göre İmam’ın tavrı, kendi açıklamasında da dikkat çektiği üzere hadisin şaz olması yani halkın idarecilerle ilişkilerini düzenleyen diğer rivayetlerle çelişmesidir. Bu bakış açısı, İmam’ın açıklamasıyla uyum içinde olmasına ilaveten aynı hadisin Buharî ve Müslim gibi meşhur muhaddisler tarafından nakledilmesi açısından da önemlidir. Zira bu yorumun ulaştığı sonuca göre Buharî ve Müslim’in sadece sahih olan hadisler ihtiva ettikleri iddiasıyla takdim ettiği el-Câmi‘u’s-sahîh isimli eserlerinde, bu şarta uymayan rivayetler de bulunabilmektedir. Bununla birlikte söz konusu hadisin hem sened hem de metni üzerinde yapılan incelemeler şaz iddiasının doğru olamayacağını göstermektedir. Nitekim hadisi nakleden dört ravinin tamamı, içinde Ahmed b. Hanbel’in de bulunduğu münekkitler tarafından güvenilir bulunmuştur. Nitekim İmam, el-Müsned’inde bu ravilerin çok miktarda hadisine yer vermektedir. Hadisin metin açısından da şaz olmadığını söylemek mümkündür. Zira metnin birinci cümlesi olan “Ümmetimin helâki Kureyş’in elinden olacak” şeklindeki tespiti, farklı onlarca hadiste görebilmek mümkündür. Bu hadislerden pek çoğu el-Müsned’de bizzat Ahmed b. Hanbel tarafından da nakledilmiştir. Şaz addedilen kısmın “İnsanlar onlardan uzak dursalar” şeklindeki ikinci cümle olması da pek muhtemel görünmemektedir. Zira zalim idarecilere karşı bundan çok daha şiddetli tepkileri emreden hadislerden onlarcası yine bizzat Ahmed b. Hanbel tarafından nakledilmiş durumdadır. Ahmed b. Hanbel’in, bu hadisi kitabından çıkarmak istemesinin sebebi bağlamında ortaya atılan ikinci iddiaya göre İmam, dönemin yönetimiyle iyi geçinmek amacıyla böyle bir talepte bulunmuştur. Zira bu dönemde Abbasî iktidarı, hadisçileri büyük bir sıkıntıya sokan Mihne sürecine son vermiş, ulemaya karşı yumuşama politikası gütmeye başlamıştır. Ahmed b. Hanbel de yönetimin bu uzlaşma arzusuna olumlu cevap vermiş ve bu çerçevede idareciye karşı sergilenecek sert tutuma işaret eden hadisleri kitabından çıkarmak istemiştir. Fakat bu iddia da yaşadığı dönemde iktidara karşı takındığı tavır sayesinde toplum önderi haline gelmiş Ahmed b. Hanbel gibi bir şahsiyetle uyuşmaz. Zira o idareci ve toplum arasındaki ilişkilerin keyfiyeti ve sıhhati konusunda gerek tavsiyeleri gerekse fiilî tatbikatı ile örnek ve simge haline gelmiştir. Hayatını Hz. Peygamber’in mirası olan hadisleri nakletmeye ve doğru anlaşılmasına hasreden böyle bir şahsiyetin, sırf iktidarla iyi geçinmek adına, sened ve metin itibariyle usûl problemi olmayan rivayetleri el-Müsned’den çıkartılması emrini vermesi çok da doğru görünmemektedir. Bu konuda yapılan üçüncü yoruma göre Ahmed b. Hanbel’in bu hadise yönelik tavrı, manasının istismara müsait olmasıdır. Nitekim İmam’ın bizzat kendisi, ehl-i bid‘attan bazılarının bu hadisi delil getirip iktidara karşı toplumda ayrımcılık yaratacak davranışlara yöneldiğini söylemiştir. Elimizde bu son yorumu güçlendiren başka veriler de vardır. Nitekim o aynı tavrı, iktidara karşı silahlı mücadeleyi emreden başka hadisler hakkında da göstermiş; bunların kitabından çıkartılmasını istemiştir. Bu tavrından anlaşıldığına göre Ahmed b. Hanbel, zalim idareciye karşı, toplumda kargaşa ve fesada sebep olacak fiilî ve silahlı mücadeleye kalkışılmasını istememektedir. Öyleyse denilebilir ki İmam’ın söz konusu hadisle ilgili tavrı, hadisin özellikle “insanların böyle idarecilerden uzak durması” yönündeki ikinci cümle ile ilgilidir. Zira İmam’ın yaşadığı dönemde Mutezile ve Haricîler gibi bazı gruplar böyle hadisleri delil getirerek toplumda tefrikaya sebebiyet vermişlerdir. Bunu bilen ve bizzat gören İmam, böyle grupların toplumsal birlik karşıtı amaçlarına alet edilebilir düşüncesiyle idarecilere karşı “uzak durmaya çalışmak” gibi basit gibi görünen tepkilere yer veren hadislerin bile kitabından çıkarılmasını istemiştir. Sonuç olarak ifade etmek gerekirse onun bu hadis hakkındaki “diğer rivayetlerle çelişiyor” şeklindeki tavrını, “Müsned’imde oluşturmaya çalıştığım ideal idareci-toplum ilişkisi ile çelişiyor” şeklinde anlamak gerekecektir. (shrink)

Bu kitapta, Ebû İshâk es-Saffâr’ın (öl. 534/1139) kelâmî görüşleri, Telḫîṣü’l-edille li-ḳavâʿidi’t-tevḥîd adlı eserinde Allah’ın isimlerinin anlamlarını açıklarken yaptığı yorumlar çerçevesinde ele alınmaktadır. Ebû İshâk es-Saffâr, 6./12. yüzyıl Hanefî-Mâtürîdî âlimlerinden biridir. Kelâma dair Telḫîṣü’l-edille eserinde esmâ-i hüsnâ konusuna ayrıntılı olarak yer vermektedir. İki cilt hâlinde yayımlanan bu eserin yaklaşık üçte birlik bir kısmını esmâ-i hüsnâ konusu oluşturmaktadır. Bu kısım incelendiğinde, Saffâr’ın Allah’ın varlığı, birliği ve sıfatları ile ilgili konular başta olmak üzere pek çok konuyu 175 esmâ-i hüsnâya dayanarak izah ettiği görülmektedir. (...) O, esmâ-i hüsnâ bölümünde yer vermediği bazı isimlere ise müstakil başlıklar altında değinmektedir. Örneğin el-Mütekkelim ismi kelâm sıfatını bağlamında ve halku’l-Kur’ân ile icâz’ul-Kur’ân gibi konularla ilişkili bir şekilde ele almaktadır. Bu isimler de listeye dahil edildiğinde sayı 178’e ulaşmaktadır. Bu durumda eserin yarısını esmâ-i hüsnâ konusu teşkil etmektedir. -/- Saffâr, esmâ-i hüsnâ bölümünde alfabetik bir sıra içerisinde ele aldığı ilâhî isimleri öncelikle lugavî (semantik) yönden izah etmektedir. Sonrasında ise değerlendirdiği ilahî ismi, bir kelâm konusu ile bağlantı kurarak kelâmî perspektifle açıklamaktadır Esmâ-i hüsnâ temelinde ele alınan konuların hilâfet meselesi hariç diğer kelâm bahislerini kapsadığı görülmektedir. Saffâr öncesi Hanefî-Mâtürîdî kelâm literatürü içinde esmâ-i hüsnânın bu kadar kapsamlı ele alındığı başka bir eser bilinmemektedir. -/- Bu kitap; üç ana bölümden oluşmaktadır. “Metodolojik Çerçeve” başlıklı giriş bölümünde çalışmanın konusu, önemi, amacı, yöntemi ve kaynakları hakkında bilgi verilmiştir. Birinci bölümde Saffâr’ın yaşadığı sosyokültürel çevre olan Mâverâünnehir bölgesi ile Buhara ve Merv şehirlerinin siyasî, sosyal ve dinî durumu ortaya konulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde esmâ-i hüsna konusunun anlaşılmasına temel oluşturan isim, tesmiye, müsemmâ, sıfat ve vasf gibi kavramlar ile esmâ-i hüsnânın sayısı ve ihsâsı gibi kelâmî tartışmalara değinilmiştir. Sonrasında Saffâr öncesi dönemde kaleme alınan esmâ-i hüsnâ litaratürü hakkında bilgi verilmiştir. Bölüm sonuna Saffâr’ın rivayet ettiği 178 ilahî isme dair ayrıntılı bir tablo eklenmiştir. Üçüncü bölümde öncelikle, Saffâr’ın esmâ-i hüsnâyı izah ederken dikkate aldığı kelâmî ilkeler tespit edilmeye çalışılmıştır. Sonrasında ise Saffâr’ın Telḫîṣü’l-edille’de ilâhî isimleri açıklarken ortaya koyduğu kelâmî görüş ve değerlendirmeler belirlenerek sistematik bir şekilde kategorize edilmiştir. Bu kapsamda ele alınan her konunun sonuna ilgili ilâhî isimleri ve bağlantılı olduğu tartışmaları içeren tablolar eklenmiştir. Sonuç bölümünde ise Saffâr’ın esmâ-i hüsnâ anlayışına dayanan kelâm yöntemine dair ulaştığımız sonuçlara yer verilmiştir. Bu kitapta onun, esmâ-i hüsnânın %75’inde kelâmî yorumlarda bulunduğu ve bilgi-varlık bahsinden âhiret hayatına kadar bütün kelâm konularını esmâ-i hüsnâ ile bağlantılı yorumladığı tespit edilmiştir. Ulaşılan bu sonuçlar, Saffâr’ın kelâm anlayışının ilâhî isimlerin yorumuna dayandığını ortaya koymaktadır. [his book discusses the theological views of Abū Isḥāq al-Ṣaffār d. 534/1139), within the framework of his comments on the meanings of Allah’s names, provided in his work titled Talkhīṣ al-adilla. Abū Isḥāq al-Ṣaffār is one of the Ḥanafite-Māturīdite scholars in the 6th/12th century. In his work titled Talkhīṣ al-adilla li-qawāʿid al-tawḥīd on kalām, he spared extensive space for al-asmāʾ al-husnā. Approximately one third of this work, published in two volumes, is devoted to al-asmāʾ al-husnā. An examination of the related section reveals that al-Ṣaffār explains many issues, particularly those related to the existence, unity and attributes of Allah, based on 175 al-asmāʾ al-husnā. He mentions some of the names that he does not include in the al-asmāʾ al-husnā section under separate headings. For example, the name al-Mutakallim is addressed within the context of the attribute of kalām and in relation to subjects, such as the khalq al-Qurʾān and i‘jaz al-Qurʾān. Upon the addition of these names to the list, the number names reaches 178. This means that half of the work deals with the subject of al-asmāʾ al-husnā. -/- al-Ṣaffār lists the divine names in alphabetical order and explains them semantically in the chapter of al-asmāʾ al-husnā. Then he goes on to clarify each divine name through a theological lens with a specific reference to the subject of kalām. In the pre-Saffar Ḥanafite-Māturīdite theological literature, there is no other work that addresses al-asmāʾ al-husnā in such an extensive way. -/- This book consists of three main sections. The first section titled “Methodological Framework”, elaborates on the focus, significance, purpose and method of the study, along with the sources used. The first part describes the political, social and religious status of Transoxiana (Mā-warāʾ al-Nahr) region and the cities of Bukhara and Marw, the sociocultural environment in which Saffar lived. The second chapter addresses various concepts, which promote the understanding of al-asmāʾ al-husnā, such as name, tasmiya, musammā, attribute and qualification in addition to the theological debates such as the number and iḥṣāʾ of al-asmāʾ al-husnā. Then, it provides information about the al-asmāʾ al-husnā literature produced in the pre- Ṣaffār period. The end of each chapter comes with a detailed table with the 178 divine names mentioned by al-Ṣaffār. In the third chapter, the author initially discusses the theological principles that al-Ṣaffār considered while explaining the essence of al-asmāʾ al-husnā. This section also determines and systematically categorizes the theological views and evaluations put forward by al-Ṣaffār while explaining the divine names in Talkhīṣ al-adilla. The tables with the divine names and the related discussions can be seen at the end of the discussion for each subject. The last section presents the conclusions reached, regarding the kalām method based on al-Ṣaffār’s understanding of the essence of al-asmāʾ al-husnā. The present study revealed that he made theological interpretations in 75% of the al-asmāʾ al-husnā and interpreted all theological issues ranging from the subjects of knowledge and existence to the Afterlife in connection with the al-asmāʾ al-husnā. These results indicate that al-Ṣaffār's understanding of kalām is based on the interpretation of the divine names.]. (shrink)

Bu araştırma Mâtürîdîlerin iman alanındaki temel görüş ve kabullerine dayanarak, bu anlayışın imanı örtülü, kapalı bir temelde ele almaya imkân verip vermediğini tartışmaktadır. İmanı akledilebilenlerin en güzel ve değerlisi olarak gören Mâtürîdîler, Allah’a inanmayı aklî bir gereklilik kabul ederler. Onlar açısından sorumluluğun temel şartı akıldır ve imanın hakikati de ancak düşünme ve akıl yürütme yoluyla bilinebilir. Mâtürîdîlere göre iman, özü itibarıyla kalbin tasdikinden ibarettir ve öncelikli olarak o, bir kalp işidir. Bilgiye dayanması nedeniyle tasdik, önemli bir açıklık ve kesinlik unsurudur. (...) Bununla birlikte Mâtürîdîlerin imanı kalbin tasdiki olarak tanımlamaları ve onu tek başına yeterli görmeleri, imanı bir yönüyle açık ve şeffaf hale getirse de özellikle insana bakan yönü itibarıyla kapalı bir alan kalmaktadır. Mâtürîdîler de bunun farkındadırlar, Allah’a ve ahirete bakan yönüyle tek başına kalbin tasdikini yeterli görseler de dünyaya ve insana bakan yönüyle oluşan kapalılığın üste-sinden gelmek adına, dil ile ikrarın da imana eşlik etmesini gerekli görürler. Mâtürîdîlerin çoğunluğu imanın dünyaya ve insana bakan yönü itibarıyla tasdi-ki öncelerler ve ikrarı da önemserler. Onlara göre iman, dünya ve ahiret açısından, en açık tanımına da “kalp ile tasdik ve dil ile ikrar” olarak erişmiş oluyor ki, böyle bir anlayış bir kapalılık ihtiva etmez ve herhangi bir kapalılık durumunu da reddeder.Özet: Ebû Mansûr el-Mâtürîdî, Ehl-i Sünnet’in iki ana damarından birini temsil eden, Hanefî-Mâtürîdî geleneğin önemli düşünürlerinden biridir. Ebû Hanîfe’nin görüşlerini açıklama ve sistematik hale getirmesinin yanında o, hem ele aldığı konular hem de takip ettiği metodoloji açısından orijinaldir. Hanefî-Mâtürîdî geleneğin iman anlayışı, günümüz dünyasının gizli, kapalı (takiyyeci) iman anlayışlarına önemli bir cevap olma özelliği taşır. Onların iman davranış ilişkisi konusundaki söylemleri de günümüzün dışlayıcı iman anlayışlarına anlamlı bir cevaptır.Mâtürîdî düşüncesinde iman, Allah katından geldiği kesin olarak bilinen şeylerin anlaşılması, kabulü ve tasdik edilmesi olarak görülür. Mâtürîdîlere göre açıklık ve kesinlik, imanda önemli unsurlardır. Aynı açıklık ve kesinliğin, bireylerin iman anlayışlarına da yansıması gerekir. Bir müminin imanı, olabildiğince kesin, olabildiğince açık ve şeffaf olmalıdır. İmanı akli bir zorunluluk olarak Mâtürîdî’ye göre varlıkların güzelliğini aklî olarak bilmek mümkün olduğu gibi, benzer şekilde imanın güzelliğini de aklen bilebilmek mümkündür. Bu araştırma Mâtürîdîlerin iman alanındaki temel görüş ve kabullerine dayanarak, bu anlayışın imanı örtülü, kapalı bir temelde ele almaya imkân verip vermediğini tartışmaktadır. İmanı akledilebilenlerin en güzel ve değerlisi olarak gören Mâtürîdîler, Allah’a inanmayı aklî bir gereklilik kabul ederler. Onlar açısından sorumluluğun temel şartı akıldır ve imanın hakikati de ancak düşünme ve akıl yürütme yoluyla bilinebilir. Mâtürîdîlere göre iman, özü itibarıyla kalbin tasdikinden ibarettir ve öncelikli olarak o, bir kalp işidir. Bilgiye dayanması nedeniyle tasdik, önemli bir açıklık ve kesinlik unsurudur. Mâtürîdî’ye göre imanın kararlı ve ayrılmaz ögesi, tasdiktir. Tasdikin pek çok türü mevcuttur. Bununla birlikte Mâtürîdîlere göre imanın en kararlı ve önemli unsuru, kalbin tasdikidir. Kalbin tasdikine dayanmayan bir iman, Allah katında geçerli olmadığı gibi ahirette de kurtarıcı bir iman değildir.İmanın kalbin tasdiki olarak tanımlanması önemlidir. Mâtürîdîler açısından tasdik, bilgiye dayanır ve bu nedenle de kesinlik ve kararlılık ifade eder. Başka bir deyişle o, inanılması gereken şeylerin kesin bir bilgisi ve onayıdır. Mâtürîdîlere göre açıklık ve kesinlik iman söz konusu olduğunda hayatîdir ve bu nedenden dolayı da kalbin tasdikine güçlü vurgu yaparlar. Bu nedenle iman, en güçlü, en kesin ve açık anlamını kalbî tasdikte bulur ve öncelikli olarak bir kalp işidir. Mâtürîdî’ye göre iman bir inanç meseledir; inanç ise ancak kalp ile olur. Bu nedenle de imanı kalbin tasdiki olarak tanımlamak aklî bir gerekliliktir. İmanın kalbin tasdikine dayanması anlamında, birey ile Allah arasındaki ilişki açıktır ve kuşku barındırmaz. Mâtürîdîlere göre tek başına kalbin tasdiki yeterlidir. Kalbin tasdikine dayanan böyle bir iman, geçerli imandır ve daha çok ahiret hayatına yöneliktir. Ancak onun insana ve dünyaya bakan yönü kapalı ve belirsiz kalmaktadır. Böyle bir inancı insanların bilebilmesi mümkün değir, zira kalpteki imanın varlığı onlar açısından kapalıdır. Yalnızca kalpte olan bir imanı yalnızca Allah bilebilir. Bir mümin için kalbin tutumu tek başına yeterli ve tasdikin diğer boyutları da gerekli değilse, o zaman iman bireysel ve kişiye özgü kalmaktadır. Bunu bir çeşit kapalı (insana açık olmaya) iman türü olarak görmek mümkündür. Bu durum ise tasdikin ihtiva ettiği açıklık ve kesinlik boyutuyla çelişir.Bununla birlikte Mâtürîdîler de imanın yalnızca kalp ile tasdik ve ahirete bakan yönüyle tanımlandığında ortaya çıkan bu riskin farkındadırlar. Ancak şu acıktır ki, onlar imanın yalnızca kalbin tasdiki olarak açıklanmasını, ahirete dönük ve teknik anlamda bir doğrulama türü olarak görürler. Mâtürîdîlerin büyük çoğunluğu, imanın insana bakan yönünü de hesaba katarlar ve bu açıdan onlar, imana kalbin tasdiki kadar dilin ikrarının da eşlik etmesi gerektiğini düşünürler. Bu durumda imanın en açık ve en şeffaf anlamına, kalb ile tasdik ve dil ile ikrar olarak tanımlandığında kavuştuğunu söylemek mümkün olacaktır. Mâtürîdîlere göre iman hem ahiret hem de dünya hayatı açısından en açık ve en kesin anlamına “kalb ile tasdik ve dil ile ikrar” olarak tanımlandığında erişir. Böyle bir anlaşım bir kapalılık barındırmaz ve herhangi bir kapalılık durumunu da reddeder. Diyebiliriz ki, Mâtürîdî düşünürler, imanın dünya hayatına bakan yönünü dikkate aldıklarında, kalbin tasdikinin ötesinde, imanın diğer boyutlarını da hesaba katarlar ve iman anlayışlarını bu açıdan inşa ederler. Kalbin tasdiki, dil ve davranış vasıtasıyla nesnel alana taşınır ve gözlemlenebilir duruma gelir. Diğer taraftan Mâtürîdîler, kalp ile tasdike dayanmayan salt bir dil ile ikrarı, imanın geçersiz bir biçimi olan nifaka özdeş görürler. Böyle bir iman Allah katında da ahiret hayatı açısından da geçerli bir iman değildir. (shrink)

Mağrib ve Mısır dönemi olarak ikiye ayrılan Fâtımî devleti tarihinin Mağrib devresi Mısır’a nazaran daha az incelenmiş görünmektedir. Bunun en önemli sebeplerinden bir tanesi bu dönemdeki muasır kaynakların Mısır dönemi kaynaklarına oranla fazla olmayışıdır. Bununla birlikte günümüzde Fâtımîler’in Mağrib dönemini kapsayan IV. (X.) yy.’a ait bazı muasır kaynakların bulunmuş olması, söz konusu döneme ait önemli bilgilerden haberdar olabilmemize imkân tanımıştır. Bu eserlerden olan ve Fâtımî devletinin Mağrib dönemindeki bürokrasisine ışık tutan Sîretü’l-Üstâz Cevzer adlı muasır kaynak, Fâtımîler’de halife ve veliahttan sonraki (...) üç numaralı devlet adamı olma şerefine nail olan slav asıllı Üstâz Cevzer’in ilk Halife Ubeydullâh el-Mehdî döneminde devlet hizmetine alınmasından, dördüncü Halife Mu‘izz’in hilâfet merkezini Mansûriye’den Kâhire’ye taşımasına değin gerçekleştirdiği önemli faaliyetlerini konu edinmektedir. Ele aldığımız çalışmada Fâtımîler’in Mağrib dönemindeki önde gelen devlet adamlarından bir tanesi olan Üstâz Cevzer’in hayatı detaylı bir şekilde incelenerek bu dönemin bürokrasisinin daha iyi anlaşılmasına katkı sunulması hedeflenmektedir. Başta Sîretü’l-Üstâz Cevzer adlı çağdaş kaynak olmak üzere Üstâz Cevzer hakkında bilgi veren az sayıda eserin incelenmesinin yanında batıda da yapılan araştırmalara değinilerek hazırlanan çalışma, literatüre sunacağı katkı itibarıyla özgündür. Ayrıca çalışma bazı araştırmacılarca Üstâz Cevzer’in, Mısır’ı ele geçiren komutan Cevher es-Sıkıllî ile aynı kişi olduğu yönündeki yanlış kanaatlerin ortadan kalkmasına yardımcı olacaktır. Yine bazı araştırmacılar tarafından Fâtımîler’in Mağrib dönemi veziri olarak kabul edilen Üstâz Cevzer’in gerçekten vezirlik görevini deruhte edip etmediği gibi sorulara çalışmada cevap aranacaktır. (shrink)

The article presents Richard Kilvington’s interpretation of Aristotle’s views on the concept of justice. Richard Kilvington was a fourteenth century philosopher and theologian who commented on various Aristotle’s works including Nicomachean Ethics. Kilvington’s commentary on Nicomachean Ethics was composed in 1325-1326 at Oxford University. It contains, among others, a question Utrum iustitia sit virtus moralis perfecta, which is devoted to the concept of justice. In his investigations Kilvington always uses logic as a major analytical tool, and mathematics as a method (...) to discuss the issues and settle between opposite points of view, which is common for Kilvington’s commentaries. These techniques allow him to indicate all the contradictions in Aristotle’s analyses. Kilvington’s concept of justice clearly points to twofold order: horizontal and vertical. In the horizontal one Kilvington’s distinguishes the virtue of absolute justice that is a perfect model for all kinds of justice. In the vertical one he presents a model of a just man that is such a man who is ‘perfectly harmonious’. He also indicates the order of justice existing in the world, visible in human relationships, and regulated by three kinds of justice viz. compensatory, distributive and political. Kilvington’s investigations complete Artistotle’s opinions on justice, however they remain in the field of Aristotelian analyses and his concept of morality implemented in society. In this question Kilvington consistently separates the supernatural order and the order of natural reason, and, in his ethics, he never refers to theological issues concerning the relation between God and created world, which was uncommon for medieval theoretical practice. (shrink)

Caesarean delivery is a common and life-saving intervention. However, it involves an overall increased risk for short-term and long-term complications for both mother and child compared with vaginal delivery. From a medical point of view, healthcare professionals should, therefore, not recommend caesarean sections without any anticipated medical benefit. Consequently, caesarean sections requested by women for maternal reasons can cause conflict between professional recommendations and maternal autonomy. How can we assure ethically justified decisions in the case of caesarean sections on maternal (...) request in healthcare systems that also respect patients’ autonomy and aspire for shared decisions? In the maternal–professional relationship, which can be characterised in terms of reciprocal obligations and rights, women may not be entitled to demand a C-section. Nevertheless, women have a right to respect for their deliberative capacity in the decision-making process. How should we deal with a situation of non-agreement between a woman and healthcare professional when the woman requests a caesarean section in the absence of obvious medical indications? In this paper, we illustrate how the maternal–professional relationship is embedded in a nexus of power, trust and risk that reinforces a structural inferiority for women. To accommodate for beneficial use of power, these decision processes need to be trustworthy. We propose a framework, inspired by Lukes’ three-dimensional notion of power, which serves to facilitate trust and allows for beneficial power in shared processes of decision-making about the delivery mode for women requesting planned C-sections. (shrink)

Baudrillard's remarkably prescient meditation on terrorism throws light on post-9/11 delusional fears and political simulations. Published one year after Forget Foucault, In the Shadow of the Silent Majorities may be the most important sociopolitical manifesto of the twentieth century: it calls for nothing less than the end of both sociology and politics. Disenfranchised revolutionaries hoped to reach the masses directly through spectacular actions, but their message merely played into the hands of the media and the state. In a media society (...) meaning has no meaning anymore; communication merely communicates itself. Jean Baudrillard uses this last outburst of ideological terrorism in Europe to showcase the end of the "Social." Once invoked by Marx as the motor of history, the masses no longer have sociological reality. In the electronic media society, all the masses can do—and all they will do—is enjoy the spectacle. In the Shadow of the Silent Majorities takes to its ultimate conclusion the "end of ideologies" experienced in Europe after the Soviet invasion of Hungary and the death of revolutionary illusions after May 1968. Ideological terrorism doesn't represent anything anymore, writes Baudrillard, not even itself. It is just the last hysterical reaction to discredited political illusions. (shrink)

O objetivo dessa pesquisa foi investigar a contribuição de Santo Agostinho para o desenvolvimento da Hermenêutica Jurídica, com a compreensão da influência de sobra obra no pensamento jurídico contemporâneo. Desde aspectos biográficos, foram explorados os principais conceitos do pensamento de Santo Agostinho, a partir do diálogo que esses conceitos realizam com a contemporaneidade e com a hermenêutica moderna. A pesquisa foi realizada a partir do método hipotético-dedutivo, a partir da formulação de hipóteses gerais que permitem a obtenção de respostas potencialmente (...) válidas. Quanto aos meios, a pesquisa foi bibliográfica, com o uso da doutrina delimitada ao tema, para o cumprimento dos fins qualitativos. Chegou-se à conclusão de que a obra de Santo Agostinho mantém a sua relevância na temática da hermenêutica, com a aplicação de vários de seus conceitos no campo de atuação e análise da Hermenêutica Jurídica. (shrink)

L'ouvrage fait découvrir une philosophie majeure de la liberté. Il dégage dans Levinas la puissante dialectique d'une liberté provoquée par l'extériorité. Celui qui se veut libre est appelé à poursuivre sa libération en se délivrant de lui-même. Avec la philosophie altière de Levinas, on ose penser un altruisme libérateur de soi et de tout autre, associé à une politique de la liberté et de l'égalité. A l'encontre d'idées reçues sur l'un des philosophes français les plus profonds du XXe' siècle, on (...) perçoit dans le texte de Levinas l'exigence d'institutions républicaines qui préservent la liberté de la tentation d'abdiquer par lâcheté, lassitude ou épuisement. Levinas permet de soutenir un rationalisme critique réfractaire à l'esprit de système, qui considère le rapport à l'altérité comme le foyer vivant de la pensée. On s'attache à montrer comment l'engagement rationaliste de Levinas, encore méconnu, s'accompagne d'une contestation radicale de toutes les aliénations. (shrink)

Background: Concerns have been expressed regarding the adequacy of ethics review systems in developing countries. Limited data are available regarding the structural and functional status of Research Ethics Committees (RECs) in the Middle East. The purpose of this study was to survey the existing RECs in Egypt to better understand their functioning status, perceived resource needs, and challenges. Methods: We distributed a self-administered survey tool to Egyptian RECs to collect information on the following domains: general characteristics of the REC, membership (...) composition, ethics training, workload, process of ethics review, perceived challenges to effective functioning, and financial and material resources. We used basic descriptive statistics to evaluate the quantitative data. Results: We obtained responses from 67% (12/18) of the identified RECs. Most RECs (10/12) have standard operating procedures and many (7/12) have established policies to manage conflicts of interests. The average membership was 10.3 with a range from 7-19. The predominant member type was physicians (69.5% of all of the REC members) with little lay representation (13.7%). Most RECs met at least once/month and the average number of protocols reviewed per meeting was 3.8 with a range from 1-10. Almost three-quarters of the members from all of the 12 RECs indicated they received some formal training in ethics. Regarding resources, roughly half of the RECs have dedicated capital equipment (e.g., meeting room, computers, office furniture, etc); none of the RECs have a formal operating budget. Perceived challenges included the absence of national research ethics guidelines and national standards for RECs and lack of ongoing training of its members in research ethics. Conclusion: Our study documents several areas of strengths and areas for improvements in the operations of Egyptian RECs. Regarding strengths, many of the existing RECs meet frequently, have a majority of members with prior training in research ethics, and have written policies. Regarding areas for improvements, many RECs should strive for a more diverse membership and should receive more financial resources and administrative support personnel. We recommend that RECs include more individuals from the community and develop a continuing educational program for its members. Institutional officials should be aware of the resource capacity needs of their RECs. (shrink)

Stemming from the realization of the importance of the role of explanation in the science classroom, the Next Generation Science Standards call for appropriately supporting students to learn science, argue from evidence, and provide explanations. Despite the ongoing emphasis on explanations in the science classroom, there seems to be no well-articulated framework that supports students in constructing adequate scientific explanations, or that helps teachers assess student explanations. Our motivation for this article is twofold: First, we think that the ways in (...) which researchers in science education have studied scientific explanation are, at best, leaves much to be desired and, at worst, simply incomplete. Second, we believe that research about the teaching and learning of explanation in science classrooms must be guided by explicit models or frameworks that specify elements involved in constructing explanations particularly applicable to science. More importantly, we think that the development of such models or guidelines should be based on theoretical and philosophical foundations. In order to develop these frameworks or guidelines, we first outline and clarify models of scientific explanation developed by philosophers of science over the last few decades. In the second section of this article, we present a more recent philosophical work on scientific explanation, the pragmatic approach to studying scientific explanations. This approach suggests a toolbox for analyzing scientists’ scientific explanations, which provides a useful instrument to science education. In Section 3, we discuss the ways by which the previous two sections are useful in developing a K-12 scientific explanation schema. Implications for future research on students’ explanations are discussed. (shrink)

The prominent burden-sharing principles in the emerging literature of the political theory of climate change fail to sufficiently tackle the task they set out to solve. This paper sets out properties that an alternative principle should aim to meet. Based on these properties, it develops a consequentialist moral principle – the wastefulness principle. This principle holds that it is wrong to waste a shared, scarce resource. The paper argues that this principle can be used to solve the question of who (...) should bear the burdens of anthropogenic climate change in a more suitable way than existing principles. After developing the wastefulness principle, this paper discusses in a non-exhaustive manner how it can be employed in the real world, which challenges it might meet, and how additional principles might solve them. (shrink)

Aujourd'hui inconnu du public, Henri Marion (1846-1896) est avec Ferdinand Buisson l'un des philosophes les plus influents de la révolution scolaire de la IIIe République. Par ses travaux théoriques et son enseignement universitaire de "science de l'éducation", Marion se place au coeur de la rénovation pédagogique voulue par Jules Ferry. Il voit dans la cohérence des trois niveaux de l'instruction publique - primaire, secondaire, supérieur - un principe fondateur de la nouvelle école républicaine. Il se préoccupe de la manière dont (...) l'instituteur et le professeur de lycée "font la classe", avec la conviction que les questions pédagogiques les plus modestes engagent une idée de l'humanité et de la société. Son rationalisme critique le situe au centre des controverses entre positivistes, scientistes, vitalistes et spiritualistes. Théoricien d'une "éducation libérale" fondée sur la raison, il rejette la discipline autoritaire mais soutient les pédagogies de l'effort. Henri Marion associe intimement l'éducation et l'instruction. Philosophe de la solidarité, il repère dans l'individualisme une menace pour l'éducation républicaine et met en avant la portée morale de l'instruction civique. Ses convictions républicaines et son professionnalisme lui font pressentir les dérives technicistes des méthodes pédagogiques prétendument actives et les risques d'un détournement utilitariste de l'éducation nationale. La réflexion philosophique de Marion rappelle que l'école de la IIIe République fut traversée de contradictions qui aident à comprendre les dévoiements et les enjeux de l'éducation du XXIe siècle. (shrink)